Familie-opstellingen
Meestal verkeren we in de waan dat we op onszelf staan en zelfs moeten staan. In werkelijkheid zijn wij diep verbonden en hangt ons welzijn af van de wijze waarop we verbonden zijn met elkaar, onze omgeving en het collectieve veld. Banden werken als een navelstreng: er stroomt levenskracht doorheen.
Wanneer belangrijke banden binnen de familie geheimgehouden, ontkend of verwarrend zijn, kan dit in volgende generaties doorwerken. Het leven en lot is dan in de ban van iets waarvan we geen weet hebben. We merken alleen de uitwerking ervan op bijvoorbeeld onze levenslust, energieniveau of succes in relaties of werk.
Voor een familieopstelling hoef je niet met je familie te komen. Als jij zelf komt is dat genoeg. Thema's in je leven zoals familie, relatie, werk, geld, succes, geluk, gezondheid, emotioneel welzijn kunnen met behulp van een opstelling tot meer rust en harmonie komen.
Een opstelling
De ‘opstelling’ of ‘familieopstelling’, ook wel 'systeemopstelling' genoemd, is een door Bert Hellinger ontwikkeld instrument om tot verandering te komen. Familieopstellingen helpen uit het probleem of de situatie te stappen. Daardoor kan er op afstand gekeken worden naar de wijze waarop we er in staan. Er wordt dus niet zichtbaar gemaakt wat er om ons heen gebeurt, maar wat er in ons zelf gebeurt, hoe wij de situatie zien. In onze binnenwereld huizen gedachten, gevoelens, verlangens, onafgemaakte bewegingen, vergeten of weggeduwde aspecten. Familieopstellingen helpen in de eerste plaats deze innerlijke beelden, stagnaties en bewegingen zichtbaar te maken. In een familieopstelling worden innerlijke delen naar buiten gebracht. Daarvoor hebben we niet alles nodig, maar slechts de delen die met het uiterlijke probleem samenhangen.
Dit naar buiten brengen van innerlijke delen, is al een verandering op zichzelf. Innerlijke delen zijn gewend innerlijk, verborgen voor de buitenwereld te functioneren. Het feit dat ze aan het licht worden gebracht, brengt innerlijk al een verandering teweeg. Die innerlijke verandering gaat op den duur doorwerken in de manier waarop we denken, voelen, reageren. En tenslotte heeft de nieuwe reactie effect op de buitenwereld.
Dit proces gaat vanzelf en is onomkeerbaar. Maar het heeft wel enige tijd nodig om zich te ontwikkelen. Dat kan variëren van enkele dagen tot enkele maanden.
Een opstelling is letterlijk het resultaat van het opstellen van voorwerpen of mensen in de ruimte. Deze voorwerpen of mensen staan in het ‘systemisch werk’ in de plaats van iets of iemand die tot 'het systeem' hoort. Een systeem kan groot en uit vele aspecten bestaan, zoals bijvoorbeeld een land of een bedrijf. Maar ook een familie is een systeem. Zelfs een individu bestaat uit verschillende delen.
De opgestelde mensen, ook wel representanten genoemd, staan daarom meestal in de plaats van mensen: familieleden, collega’s, klanten enzovoort. Maar representanten kunnen dus ook staan voor een instantie, religie, land , eigenschap, natuurkracht of aspect van jezelf.
Hoe een representant gewaarwordingen kan krijgen die gerelateerd zijn aan iets of iemand anders, dat is niet alleen voor een buitenstaander onbegrijpelijk. Bert Hellinger en andere begeleiders van opstellingen begrijpen het zelf ook niet werkelijk. Maar de ervaring van vele jaren wijst uit dat men kan vertrouwen op wat er in een opstelling gebeurt en dat er mee te werken valt. Voor de praktijk is dat genoeg.
Welke ‘rollen’ worden opgesteld bepaalt in principe de begeleider. De vraagsteller kiest meestal de representanten van de rollen.
Bij een vraag kan de begeleider ervoor kiezen om de vraagsteller de huidige situatie te laten opstellen. Maar er kan ook voor gekozen worden om de familie van oorsprong te laten opstellen. Dit gebeurt omdat de ervaring geleerd heeft dat onbewuste aspecten van het familiesysteem achter de huidige ervaringen werkzaam blijven, zolang ze nog niet gezien, erkend en ontvangen zijn. Bewustwording en toelaten van wat is, blijkt in zijn algemeenheid helend te werken.
De werkwijze
In het kort: Met behulp van een opstelling wordt het onbewuste innerlijke beeld naar buiten gebracht en letterlijk opgesteld. We geven het beeld eerst de gelegenheid zich te tonen zoals het is. Daarna laten we het in beweging komen en krijgt het beeld de gelegenheid te onthullen wat er achter zit. Vergeten of verdrongen aspecten van de werkelijkheid aan het licht brengen draagt bij aan heelwording. Dit leidt tot innerlijke rust, niet alleen bij de vraagsteller, ook voor het geheel.
De voorbereiding
- Je laat aan de begeleider weten als je een opstelling wilt. Als je verzekerd wilt zijn van een opstelling voor jou, zeg dat dan bij de aanmelding.
- Zodra er tijd is voor jouw opstelling word je door de begeleider uitgenodigd om naast hem of haar te gaan zitten
- Je wacht en keert je naar binnen. Dan vertel je zo feitelijk mogelijk wat er speelt. Je hoeft niet te vertellen wat je van de situatie vindt of hoe je je eronder voelt. De begeleider stelt je vaak ook vragen over je familie. Ook hier zijn slechts feitelijke antwoorden nodig.
- De begeleider van de opstelling zegt dan met welke personen de opstelling begonnen wordt.
- Jij kiest zelf de representanten voor die personen. Je vraagt dan of diegene bereid is representant te zijn in jouw opstelling. Uiteraard mag diegene ook bedanken.
- Als alle representanten gekozen zijn stel je ze op. Je gaat achter diegene staan, pakt hem zacht bij de schouders en leidt hem zoveel mogelijk op je gevoel door de ruimte. Op een bepaald moment voel je dat het zo voor je klopt en laat je de representant los. Daarna doe je met de volgende representanten hetzelfde tot iedereen staat waar het voor jouw gevoel ‘klopt’.
De waarneming
- Je gaat weer zitten en neemt het beeld in je op. Laat het rustig op je inwerken. Samen met de begeleider neem je waar wat er is.
- Ook de representanten nemen waar wat er gebeurt. Zij richten hun aandacht naar binnen en merken gevoelens op, lichamelijke sensaties, de neiging om het lichaam in beweging te brengen, gedachteflitsen of een soort weten. Het wonderlijke en onverklaarbare feit doet zich voor dat de representanten dingen waarnemen die niet van henzelf zijn, maar van de persoon die zij vertegenwoordigen. Vaak dringt er zelfs iets door van de lichaamshouding, de gezichtsuitdrukking of een karakteristieke woordkeuze van degene waarvoor zij staan. Dat kan heel subtiel gaan, maar ook heel duidelijk of zelfs dramatisch. Wanneer de representanten genoeg tijd hebben gehad om de uitwerking van de plaats en de rol tot zich te laten doordringen, dan vraagt de begeleider naar hun ervaringen.
De bewegingen van de ziel
- De begeleider vraagt vervolgens aan de representanten de innerlijke neiging te volgen. Deze bewegingen komen voort uit een innerlijke drang, niet uit het denken. Hellinger noemt dit de bewegingen van de ziel. Dit kan nieuwe aspecten aan het licht brengen. Toch is enige terughoudendheid geboden: opstellingen laten iets zien, maar het is niet altijd precies zoals het zich toont. Toch werkt een opstelling vaak diep door en leidt meestal tot een verandering die innerlijk meer ruimte maakt.
De bevrijdende verbinding
- Tot slot kan de begeleider je uitnodigen je eigen plaats in de opstelling over te nemen van de representant en bepaalde zinnen uit te spreken of bepaalde bewegingen te maken. Maar dat hoeft niet. Toekijken kan voldoende zijn om het beeld toe te laten zoals het daar is.
Het effect
Bert Hellinger, de uitvinder van deze relatief nieuwe therapievorm benoemt het zo: “Ik doe soms gerichte therapie als ik iemand iets zeg over een symptoom. Maar in principe stijgt mijn werk daar ver boven uit. Men kan het heling noemen. Niet genezing maar heling, alleen niet in de zin van redding. Heling betekent dat men vanuit een verlatenheid of een verstrikking weer in verbinding komt met iets dragends. Wat dat dan ook mag zijn. Daarin zijn ordeningen werkzaam die ons bepalen. Als wij daarmee in verbinding komen voelen we ons ruimer en heel. Niet altijd gelukkig – daar gaat het niet om, het lijden hoort er bij, de zorgen horen erbij, de uitdaging hoort er bij – het is iets dat volkomen rustig is. Dat is het criterium: men is ten diepste rustig.”
Bert Hellinger
Bert Hellinger en de verbreiding van Familieopstellingen
Bert Hellinger heeft het verhelderingsinstrument Systeemopstellingen ontwikkeld. Hij is de bron van de beweging, maar hij ziet zowel van controle als van titelbescherming af. Dat doet hij omdat hij zich altijd tegen de beperkingen van een therapeutische school heeft gekeerd. Hij ziet zijn werk als een proces dat zich telkens opnieuw in de praktijk moet bewijzen en zich van daaruit moet laten inspireren en veranderen. ‘Want de waarheid en de werkelijkheid’, zegt Hellinger, ‘zijn steeds weer nieuw en zij tonen zich alleen dan aan ons wanneer wij hen telkens opnieuw en fris tegemoet treden. Een school, een vastgestelde leer of lesprogramma zou dat in de weg staan.” Wilfried Nelles stelt dan ook in zijn boek 'De Helende Kracht van de Werkelijkheid' dat de anarchie zowel het amateuristische als het geniale bevordert. De ervaring is dat het positieve van deze niet controlerende houding het wint van het negatieve.
